Antonio (Tonio) Dei

Antonio (Tonio) Dei

(Lanusè, 1926 – 1996)

A

ntoni Dei naschet in Lanusè su 14 de su mese-de-nadale de su 1926, a sa mama li naran Lìdia Piroddi, a su babbu Ènniu Dei. Su babbu triballiaiat in banca, sa mama sighiat sa domo. Issu fit su segundu fizu, innantis de issu fit nàschida sa sorre chi li naran Maria Bonaria. Apustis de issu fin nàschidos àteros bàtoro frades: Rosàriu, Pitzente, Erasmu e sa pitica Ènnia chi at custu nòmene ca su babbu fit mortu cando issa fit acanta a nàschere. Tòniu, cando morit su babbu at deghe annos ebia. Creschende issu leat passione a su teatru e intrat in sa cumpanzia de atores chi bi fit in Lanusè, sa bidda sua. A issu li praghian sos ispetàculos dramàticos e pro cussu detzidiat de lu “iscenai”; custos dramas faghian a prànghere totu sos chi andaian a lu bìdere. Faghiat ispetàculos de Goldoni e Pirandello e fintzas de àtere. Tòniu s’apassionat meda a sa literadura sarda, a sa linguìstica sarda e a sos lìberos e a sas tradissiones de Sardìnnia. Trataiat cun òmines de importu comente: Marcello Serra, Luigi Farina, Lina Aresu, Evelina Garau, chi aiat una bona amigànsia. Cun custos òmines e fèminas si mandaian pari-pari lìteras inue si faeddaiat de linguìstica e tradissiones. In bidda sua comente lu bidian s’acostaian pro intèndere contos e contàssias de issu. Aiat una butega nomenada Emporio Roma inue bendiat de totu (zornales, pratos e gai sighinde) inue sa zente atopat e chistionat. Pro jogu aiat comintzadu a iscrìere contos curtzos; aiat regortu unu muntone de modos de nàrrere in sardu antigu e nou, a registrare matas e animales e a iscrìere sa cumèdia Unu malu e s’atru peusu. In su 1984 sa pobidda istimada Gina morit dande a Tòniu unu dolore mannu. Sa sorte cheret chi apustis benzat operadu fintzas issu. Sa boghe sua diventat dèbile, pisi-pisi, ma issu si ponet a iscrìere ca de sa boghe non nde podiat prus tènnere contu. At a chistionare, tando, cun sos pessonazos de sas cumèdias suas. Iscriet adenote pro agabbare sa cumèdia Unu malu e s’atru peusu intregada a Gina e iscriet contos fintzas pro piseddos; in su teatru comintzat a fàghere su dirigidore. Sa domo sua est sèmpere prena de zente, bi andan medas amigos ca issu fit espertu fintzas de archeologia e numismàtica. Sa prima òbera est connota in totu sa Sardìnnia e medas cumpanzias comintzan a l’inscenare. At a iscrìere fintzas àteras cumèdias. Ma chini e’ su dottori, Ditta Carroni Raimondo e Ma castia una beffa totu de su 1989; a coa benin pubricadas Pani e presta, Ndi portas unu ‘e pitiolu e Antoni Berritta. Sa frase chi naraiat a totus fit: «L’umorismo è la cintura di salvataggio nel fiume della vita». Morit in su mese-de-martu de su 1996. Sa bidda sua l’at dadu tìtulu in su 2001 de su Cineteatru inue s’inscenan sas cumèdias suas, si faghen ispetàculos e atopos sotziales pro sa tzitadedda ozastrina. 

MA CHINI E’ SU DOTTORI?

Dott.
Duncasa, su chi tenidi issa si narada: “Amnesia, naraus ca non è nudda de gravi e ca ciai si podi curai.

Maria
Chi no facciu irballiu, propriamenti de cussa maladia a nosu ndi fu morta una craba mannalissa “Cerasedda” una bella craba veramenti!

Dott.
Ma e it’è narandu… s’amnesia non è maladia chi podi corpiri sa craba.

Maria
Mah! A mei ciai mi pari’ ca fudi unu nomini propriamenti aici; mi subengiu ca si fu’ fatta a unfradura, a unfradura e morta si fudi. Peccau! Bella craba!

Dott.
Ca nossi, non è maladia chi pigada a unfradura.

Maria
Non m’had’a pigai a puntasa a brenti?

Dott.
Ma e ita nc’intra sa ‘entri? Amnesia, in pagu foeddusu, ‘oli nai ca ddi scarescinti facilmenti is cosasa. Comenti si dd’hia podi spiegai…?

Maria
Tandu ‘oli nai “conca abbada”, “conca scarescia”?

Dott.
Giustu! Propiamenti aici!

Maria
Si esti aici pagu mali, su dannu hadessi pagu! S’interessanti è chi mi subengia de pappai e de buffai, po satru pagu mali, ciai non si moridi.

Dott.
Pappai e buffai ciai, ma si depi subenni de pigai per ir mexinasa!

Maria
Sissi! Duar gocciasa coranta ‘ortasa a sa dì.

Dott.
Nossi! Coranta gocciasa duar bortasa a sa dì!

Maria
È sa propria cosa! Cussu ciai mi ddu subengiu, ma po mellus’ seguranza scriamiddu, mancai non iscia liggi costa pagu a ddu scriri… Però, de conca… issu puru!… Dd’esti scaresciu de mi onai ir mexinasa.

Dott.
E non ddas pòrtada in manusu?

Maria
Tenidi arrexioni! Accident’e conca! Bah! Deu d’arrengraziu de totu, a si biri sanusu e bonu spacciu! (esce).

Dott.
A si biri! A si biri! …Amnesia, amnesia… mi pari ca è maladia chi in custa ‘idda nc’est’a pesta… è giai sa de tresi chi si nci essi’ chena pagai. Chi siada Amnesia? Boh!? Si sigheusu aici mi pari ca hap’essi ‘eu a mi scaresci coment’es’fattu su dinai; non fainti che ‘onai consillusu, consillusu… Ma insomma CHINI È SU DOTTORI?!?! Non soi ancora arrenesciu a ddu cumprendi… […]

Cumparti

Share on facebook
Facebook
Share on whatsapp
WhatsApp
Share on email
Email

Unu progetu cun su contribudu de sa Fondazione di Sardegna

Còmpora su lìberu de
SU SARDU, LÌNGUA
DE EUROPA