LemONS: Atlante limbìsticu a norma de su Sardu

Proite unu lemàriu ortogràficu normativu?

S’apretu de àere unu lemàriu naschet dae su fatu chi pro sèculos sa zente at iscritu su sardu chena norma ortogràfica peruna, comente potiat. Custu at atzipadu sa fàula chi pinturat su sardu che una limba misteriosa, chi no fachet a l’istudiare e, galu prus pagu, a la normare. E ca in Sardìnnia no b’at – e nemmancu bi podet èssere – una limba cumpartida, ca bi sun 377 limbas diferentes: pròpiu cantos sun sos comunes de s’ìsula.

Sa faina de Acadèmia de su Sardu

Acadèmia de Su Sardu (www.academiadesusardu.org) est nàschida in su 2009 pro amparare e avalorare s’impreu de sa limba sarda. Su tribàlliu nostru est partidu dae s’istùdiu de sa poesia improvisada de sos cantadores, chi andaian peri sas piatas de s’ìsula cantande in unu sardu chi lu cumprendian totus. Custu incapitat pro ambaduas sas macro-bariedades de su sardu: su Campidanesu e su Logudoresu/Nugoresu.

Su Sardu Standard

In su 2009 s’Acadèmia de su Sardu at pubricadu “Arrègulas po ortografia, fonètica, morfologia e fueddàriu de sa Norma Campidanesa de sa Lìngua Sarda”, una avansada de standardisadura de sa macro-bariedade campidanesa de su sardu, chi sa Provìntzia de Casteddu at achipiu in su 2010. In su 2019 Acadèmia de su Sardu at pubricadu una avansada de standardisadura pro totu sa limba sarda: “Su Sardu Standard”, pro giare règulas ortogràficas aguales pro totu sas bariedades se su sardu e inditos pro seberare sa froma “a norma” de sas allegas in ambaduas sas macro-bariedades. Custa avansada lassat a sos chi allegan itesisiat libertade de pronùntzia pro amparare totu sos piessinnos fonèticos, fonosintàticos e lessicales de totu sas bariedades.

Su Lemàriu

Tucande dae custas fainas, in su 2021 amus ateladu a triballiare subra de su Lemàriu pro collire sa majoria de sas bariedades formales e fonèticas diatòpicas – est a narrer formas de allegas chi cambian cunforme a sas bariedades se su logu – de sa macro-bariedade campidanesa e logudoresa/nugoresa. Sa punna nostra

est de seberare una forma standard de cada allega pro ambaduas sas macro-bariedades de sa limba sarda. Semus seguros chi custa faina at a giuare meda a sos chi si cheren orizontare in s’iscusorzu ricu de sa limba nostra, a sos chi la cheren istudiare e finas pro acorazire sas istitutziones a impreare de prus sa limba nostra.

Cando custu progetu at a essere acabbadu, in su 2024, at a èssere su fundamentu pro un’àtera de sas tareas statutàrias de Acadèmia de su Sardu: su Grande ditzionàriu de sa limba sarda. Ambaduas custas òberas an a diventare su fundamentu pro un’àtera tarea ancora: s’Atlante limbìsticu de sa limba sarda, chi at a giare una mapa pretzisa de totu sas bariedades impreadas in s’ìsula.

Sardu.wiki: sa piataforma informàtica pro sa limba sarda

Totu custu tribàlliu est istadu fatu no ebia gràssias a su tribàlliu boluntàriu e a indonu de sos sòtzios de Acadèmia de su Sardu, ma finas gràssias a una piataforma informàtica poderosa chi permitet de manizare e de allinzare sos datos de manera cumprida.

Sa piataforma si podet bisitare in su zassu sardu.wiki e est fraigada cun su matessi software impitadu dae Wikipedia. In custa piataforma amus allinzadu unas cantas ischedas chi azuan sos boluntàrios de Acadèmia a fàghere su tribàlliu de chirca e de assentadura de sos lemas.

Pro èssere prus làdinos: pustis chi unu chircadore at collidu totu sas bariedades de un’allega, s’ischeda giat sa possibilidade de assentare sos duos lemas a norma – unu pro sa macro-bariedade campidanesa e unu pro cussa logudoresa/nugoresa – sa categoria gramaticale, sa traduscione printzipale in italianu e sa listra de sas bariedades fonèticas e formales. Un’àtera ischeda giat sa possibilidade de barriare file audio e de azunghere novas susu sa pronùntzia de s’allega e susu su logu de inue est sa persone chi est allegande. Cando sas ischedas sun prontas, su responsàbile iscientìficu de su progetu las assegurat.

Su software, in prus, tribàlliat susu sas ischedas assegurende-si chi sien cumpiladas bene. Un’àteru programa azuat sos boluntàrius de Acadèmia a aunire sos datos leados de sos diferentes ditzionàrios pro collire mezus sas bariedades.

Su Lemàriu: sìntesi e piessìnnos de importu:

1. Una faina profetosa pro arrevilire su sardu, chi azuat s’impreu formale e ofitziale de sa limba.
   1. Profetosa pro che intrare sistematicamente s’imparu de su sardu in sas iscolas de cada òrdine e gradu.
   2. Profetosa pro unu bilinguismu compridu in donzi campu de sa sotziedade, de s’aministratzione pùbrica finas a sos mass mèdia.
   3. Profetosa pro favorèssere una presèntzia fitiana de su sardu in sa vida de donzi die, istesiande una borta po semper su stigma psicològicu chi medas sighin a betare subra sa limba sarda.
2. Cada dialetu/suta-bariedade sarda at sa representadura chi li dechet:
   1. giat dinnidade parinale a sas duas macro-bariedades istòricas e literàrias.
   2. Cada suta-bariedade de su logu at sa possibilidade de agatare chena trobojos sa macro-bariedade dae ue benit.
3. Possibilidade, in su benidore – chi sa limba est impreada a fitianu e imparande a totus ambaduas sas macro-bariedades – chi sas duas macro-bariedades atelin a si misicare apare prantande su sèmene de una limba ùnica natzionale, cun una norma ùnica.